طرح تكثير و پرورش آبزيان
دسته بندي :
پروژه های کارآفرینی »
پروژه های طرح توجیهی کشاورزی و دامپروری
مقدمه
تكثير و پرورش آبزيان به منظور توليد و تأمين
بخشي از پروتئين مورد نياز كشور ، مطلوب تربيت نيروي انساني ماهر در زمينه دانش و
فن آوري اين علم به عنوان پايه و اساس زمينه هاي توليد مورد توجه قرار گرفته است .
در آبهاي داخلي كشور علاوه بر منابع آبي طبيعي و نيمه طبيعي جهت پرورش آبزيان
امكانات وسيعي در زمينه تكثير و پرورش ماهيان سردابي وجود دارد كه در حال حاضر
تنها از معدودي از اين امكانات استفاده مي گردد كه يكي از علل اصلي آن نداشتن
اطلاعات فني و تجربيات لازم در زمينه تكثير و پرورش اين گونه ماهيان مي باشد .
اغلب پرورش دهندگان هم
كه به اين امر اشتغال دارند به علت نداشتن اطلاعات كافي علمي و فني بعضاً دچار ضرر
و زيان شيلات ايران كه علاوه بر ماهيدار كردن منابع آبي كشور و حفظ ذخاير آبزيان
كار خدمات رساني به دست اندركاران خصوصي پرورش ماهي را نيز به عهده دارند دارند
جهت آموزش و ارتقاء دانش فني پرورش دهندگان در زمينه هاي نيازمانديهاي محيطي آزاد
ماهيان ، انتخاب زمين و طراحي كارگاه ، پرورش ماهيان مولد ، تكثير و توليد لارو
بچه ماهي بازاري ، تغذيه صحيح و اصولي ماهي ، نيازهاي غذايي آزاد ماهيان ، حمل و
نقل و جابه جايي تخم و بچه ماهي و ماهي بازاري ، بهداشت و كنترل بيماريها و كاربرد
فن آوري جديد در زمينه هاي مختلف اقدام به تشكيل دوره هاي آموزشي كوتاه مدت نموده
است.
زندگي وحيات بدون وجود
انرژي غيرممكن وغيرقابل تصور است .
با توجه به روند روزافزون افزايش جمعيت و
لزوم كسب انرژي و ادامه زيست ، آبزيان و فرآورده هاي آن جايگاه ويژه اي را در ميان
ساير منابع مواد غذايي و انرژي زا كسب نموده است .
ماهيان متعلق به گروه
حيوانات خونسرد يا پويي كيلوترم (Poikilo therm) بوده و
حرارت بدنشن با شرايط زيست محيطي سازگاري و تطبيق يافته است و به دليل دارا بودن
خصوصيات ويژه زيست شناختي مزاياي بيشتري بر ساير منابع توليد پروتئين و رشته هاي
دامپروري دارند .
امروزه با پيشرفت فن
آوري و روش هاي مدرن صيادي تحولات بي شماري در امر صيد محصولات آبزي حاصل گرديده و
آمار جهاني نشانگر آن است كه پرورش و توليد آبزيان در آبهاي داخلي روند رشد قابل
ملاحظه اي را در پيش گرفته است . پرورش ماهيان سردابي و آزاد ماهيان امروزه در
اكثر كشورهاي اروپايي ، آمريكا، خاور دور و برخي كشورهاي آسيايي متداول گشته و در
حال توسعه است . مؤسسات پرورش ماهي قزل آلاي رنگين كمان كه بهترين بازدهي و
سازگاري توليد را در بين انواع آزاد ماهيان در سراسر جهان نشان داده است از نظر
جغرافياي اقتصادي بيشتر در مكانهايي قرار گرفته است كه با آب كافي سطحي و قابل
استفاده مشخص مي گردد .
تاريخچه تكثير و پرورش ماهي
اولين كساني كه اقدام به پرورش ماهي نمودند
چينيها بودند . فان لي در 475سال قبل از ميلاد مسيح در مورد تخم ريزي و تكثير ماهي
كپور (Cyprinus
carpio) مطالب ارزنده اي نوشته و از آن به عنوان يك شغل پر منفعت ياد كرده است . بيشتر مؤلفين
سابقه پرورش ماهي را به 2000 سال قبل از ميلاد مسيح نسبت مي دهند .
ارسطو از ماهي كپور ياد كرده است و يونانيها
و روسها ماهي كپور را در استخر پرورش مي دادند .
اين ملل سعي داشتند كه
بدين وسيله ذخاير ماهي را در آبهاي طبيعي حفظ نمايند . چيني ها و روميها همچنين
براي اولين بار ماهي را به طور مصنوعي تكثير كردند و انكوباسيون تخم ماهي را انجام
داده اند . ابتدا تخم هاي لقاح يافته و يا لاروهاي تازه از تخم درآمده را از محل
تخم ريزي و استخرها و آبگيرها و حتي از مزارع برنج و درياچه ها جمع آوري مي كردند
و سپس در اماكن امن تر اقدام به پرورش آنها مي نمودند .
به تدريج ميزان صيد در
آبهاي طبيعي رو به افزون گشت . صيد ماهيان مهاجر در زمان تخم گذاري و در محل تخم
ريزي سبب كمبود نسل آنها گرديد و بدين ترتيب ذخاير ماهيان كم كم در آبها رو به
انقراض مي گذاشت .
با توجه به اين بحران
در طي قرون 11-14 عده اي از نماينگدان حكومتهاي اروپايي لازم دانستند قانوني طرح
نمايند كه بر طبق آن از ذخاير ماهي در طبيعت حمايت و نگهداري به عمل آيد . بر طبق
اين قانون ، صيد ماهيان نابالغ ممنوع اعلام شد و همچنين فصل صيد را مشخص نمودند و
لزوم اجراي قانون عدم صيد ماهيان در حال تخم ريزي و مهاجرت را به اطلاع عموم رساندند
.
طرح قانون نگهداري
ماهيان در آبهاي طبيعي خودبه خود به ذخاير ماهيان كمك فراوان مي كرد ولي اين موضوع
براي تأمين ذخاير ماهيان كافي نبود و اقدامات مؤثر ديگري ضرورت كامل داشت . اولين
قدم بزرگ درباره تكثر و پرورش ماهيان در آبهاي طبيعي به وسيله دانشمند آلماني به
نام استفن لودينگ ياكوبي (Stephen Luding Yacobi)
(1784-1711) برداشته شد . به وسيله اين دانشمند درباره زيست شناسي و توليد مثل
ماهيان تحقيقات بسيار جالبي انجام شد . قبل از كشف ياكوبي دانشمندان فكر مي كردند
كه ماهيان نيز مانند جانوران خشكي لقاح تخم را در داخل بدن انجام مي دهند .
ولادمير پاولوويچ
وراسكاي (V.P.Vraskii)
(1862-1829) ماهي شناس بزرگ روسيه اولين پايه گذار تكثير و پرورش ماهي در شوروي
شناخته شد . نامبرده ابتدا آزمايشاتي روي باروري مصنوعي تخم ماهي نالين (Nalin ، نوعي ماهي درنده بدون فلس كه پوشش آن لكه دار است ) به طريقه
خشك انجام داد ولي چندان موفقيتي دربر نداشت . در سال 1855 نامبرده آزمايشات زيادي
را با نمونه هاي مختلف تخم ماهيان بخصوص قزل آلا انجام داد .
وي متوجه شد كه همه
تخمها لقاح نيافته بلكه فقط 10-20 درصد تخمها لقاح يافته و بقيه از بين مي روند .
نامبرده با كنجكاوي زيادي در پي علت اين نقيصه برآمد ورد نيجه به موارد زير پي
برد:
اگر تخمها در مدتي كه
حفره بدن خارج مي شوند در اولين دقايق با اسپرماتوزوئيد موجود در آب تركيب نشوند
خاصيت باروري خود را از دست مي دهند . چون پوسته تخم فوراً در آب ورم كرده و در
نتيجه پوسته خارجي با غشاء داخلي اوول فاصله پيدا مي كند . منافذ ميكروپيل نيز
بسته مي شوند كه مانع دخول اسپرماتوزوئيد مي گردند و در نتيجه تخمها به زودي حيات
خود را از دست مي دهند .
اسپرماتوزوئيد نيز وقتي
از بدن خارج گرديد قدرت زندگي چنداني ندارد و پس از 1-2 دقيقه فعاليت از حركت باز
مي ايستد و فاقد قدرت لقاح مي گردد .