فصل اول
کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
توسعه روزافزون علوم منابع طبیعی و محیط زیست در سطح دنیا، ایجاد شاخه های نوینی از علوم و صنایع مربوط را در پی داشته که هر یک به نوبه خود قابلیت اثرپذیری از بوم سازه طبیعی را دارا هستند. دانش اکوتوریسم یا گردشگری طبیعت به عنوان یکی از پرجاذبه ترین و در عین حال پرمنفعت ترین علوم وابسته به منابع طبیعی و محیط زیست تلقی می شود که به عنوان ابزاري براي افزايش در آمد ملي كشور هاي كمتر صنعتي به شدت مورد توجه قرار گرفته است (اماني ،1383).
گردشگری در گستره ملی و جهانی(جهانگردي) به منظوربازديد از مناطق طبيعي، بیش از بخش هاي ديگر اين صنعت رشد داشته است و اكوتوريسم یا گردشگری مسئولانه در طبیعت به عنوان بخشي از اين بازار با رشد 10 تا30 درصد همراه بوده است(پاپلي، 1385).
فعالیت گردشگری که بطور مطلوب طرح ریزی شده باشد می تواند در ضمن حفاظت ومدیریت بهینه طبیعت، منفعت های اضافی برای جوامع بومی و اقتصاد محلی بهمراه داشته باشد. با توجه به تعاريف انجمن طبيعت گردي اكوتوريسم (طبيعت گردي)عبارت است از سفر هدف دار به طبيعت براي شناخت تاريخ طبيعي و فرهنگي محيط با پرهيز از ايجاد تغييردر اكوسيستم ها و تخريب محيط زيست و ايجاد فعاليت هاي اقتصادي كه به بهره برداري صحيح از منابع زيست محيطي و اشتغال زايي براي اهالي بومي منطقه منجر شود(صارمي نائيني،1377). كشور ايران به دليل تنوع شرايط توپوگرافي،اقليمي و فون وفلور و با دارا بودن تاريخ وفرهنگ كهن از لحاظ جاذبه هاي سياحتي يكي از 10كشور بزرگ جهان محسوب مي شود ولي از نظر جذب گردشگر، در رديف 120 از كشور های جهان قرار دارد (كريمي ،1379).
هوا و آب و هوا، هم بر عرضه و هم بر تقاضاي خدمات توريستي تاثير مي گذارد، بنابراين با توجه به ويژگيهاي آب و هوايي و تقاضا براي خدمات توريستي، هم منابع و امكانات و هم عوامل محدود كننده بايد به طور همسان مورد توجه قرار بگيرند. آب و هوا مهم ترين عامل در توسعه صنعت توريسم محسوب مي شود، مسافرتهاي گروهي و دسته جمعي با شرايط آب و هوايي پيوند مي خورد(ذوالفقاري 1378).
امروزه يكي از پديده‌هاي كه تاثيرات بسيار زيادي بر توريسم و بر نامه‌ريزي توريسم گذاشته و خواهد گذاشت، پديده تغييرات اقليمي است. هر چند تحقيقات وسيعي در رابطه با تغييرات اقليمي صورت گرفته است، اما متاسفانه در ارزيابي‌هاي دراز مدت، نتايج احتمالي تاثيرات تغيير اقليم، بيشتر بر روي عوامل بيوفيزيكي و فيزيكي(پوشش گياهي، هيدرولوژي و ..) تاكيد كرده است و به عوامل اقتصادي و اجتماعي( برنامه‌ريزي شهري، توريسم و ...) مورد غفلت قرار گرفته‌اند. منابع محدودي در رابطه با موضوع تغيير‌پذيري اقليم و توريسم وجود دارد كه بيشتر در رابطه با توريسم زمستاني و اسكي است.
از سوي ديگر با بررسي منابع راجع به تغيير اقليم و توريسم، در‌مي يابيم كه بيشتر مطالعات به وسيله دانشمندان علوم طبيعي صورت گرفته تا آنكه توسط متخصصين توريسم انجام شود. مسلم است كه در آينده ارزش بيشتري به تاثيرات اقتصادي و اجتماعي تغيير اقليم بخصوص در رشته هايي مانند علوم اجتماعي و اقتصاد و توريسم داده خواهد شد. در اين ميان، رشته برنامه‌ريزي محيط زيست به عنوان يك ميانجي مهم بين محيط طبيعي و انساني، نقش بسيار مهمي را بر عهده دارد.
هر چند تحقيقات در رابطه با تاثيرات تغيير اقليم و توريسم در مراحل ابتدايي قرار دارد، عموما اين طور تصور مي‌شود كه تهديد‌هاي تغييرات اقليمي، نتايج خطيري را براي توريسم به دنبال خواهد داشت و اين را ميتوان به عنوان شاهدي از وابستگي شديد توريسم به اقليم و هوا ارزيابي نمود. تغيير اقليم منجر به تغييرات بعدي در محيط طبيعي مي‌شود، همانطوري كه بسياري از اشكال توريسم بر اساس جذابيت منابع طبيعي استوار است، اين تغييرات بر توريسم نيز تاثيرات بيشماري خواهد گذاشت به طوري كه تغيير در اقليم، منجر به تغيير در جذابيت نسبي مناطق توريستي مي‌شود.
1-1- طرح پژوهش
1-1-2- تبيين مساله عمومي پژوهش و ضرورت آن
صنعت گردشگري امروزه در چهارچوب طرح هاي آمايشي اعم از ملي ، منطقه اي ، و محلي به عنوان يكي از ابزارها و مؤلفه هاي مهم توسعه و محروميت زدايي به شمار مي رود . گردشگري كه از مهم ترين عوامل عمران ناحيه اي است ، فعاليتي است كه موجب توسعه اقتصادي و اجتماعي در سطح منطقه و توزيع عادلانه درآمد شده و همچنين بالا رفتن سطح اشتغال رابه همراه دارد . توسعه صنعت گردشگري در ايران ضمن ايجاد اشتغال براي گروه هاي مختلف ، رونق صنايع دستي، توسعه حمل و نقل وابسته به گردشگري را به دنبال دارد و اين امر منبع قابل توجهي جهت كسب درآمدهاي ارزي و عامل بازدارندة مهم در مقابل خروج ارز از كشور است . امروزه درآمد ناشي از گردشگري به صورت يكي از بزرگ ترين منابع درآمد كشورهاست كه در جهان از آن به عنوان «صادرات نامرئي» نام مي برند .
نظر به اينکه ايران جزو 10 کشور تاريخي جهان محسوب مي شود، مي تواند سالانه ميليون ها جهانگرد و گردشگر را جذب نمايد ولي از نظر ميزان پذيرش گردشگر خارجي جزء 70 كشور جهان محسوب مي شود. كشور ما مي تواند با بسط و توسعه امكانات و تسهيلات و برنا مه ريزي مناسب جهت توريسم، به كسب درآمد هنگفتي نايل گردد به همين دليل است كه دولت به منظور ارايه الگوهاي صحيح و همچنين كسب درآمد ارزي و شناسايي و ترويج فرهنگ اسلامي و ملي و همچنين معرفي جاذبه هاي طبيعي و فرهنگي كشورمان چند سالي است كه توجه خود را به ايجاد امكانات و آمايش جاذبه هاي جهانگردي معطوف داشته است، لذا بدين منظور يکي از مسائلي که بايد مد نظر قرار گيرد، مبحث اقليم آسايش و تغيرات آن در طول زمان تحت تاثير گرمايش جهاني و در نتيجه يک برنا مه ريزي مناسب براي توريسم در راستاي اين روند است.
منظور از شرايط آسايش انسان مجموعه حالاتي است که از نظر رژيم دما دست کم براي 80 درصد از افراد مناسب باشد، بعبارت ديگر انسان در آن شرايط، نه احساس سرما و نه احساس گرما خواهد کرد. بعضي از پژوهشگران، در اصطلاح خنثي بودن رژيم دما را تعبير دقيق تري مي دانند( قباديان و فيض مهدوي، 1376). در چنين شرايطي ارگانيسم انسان مي تواند بيلان حرارتي خود را در بهترين شکل موجود حفظ کند، بدون آنکه دچار کمبود يا ازدياد انرژي شود. در شکل گيري شرايط آسايش اقليمي براي انسان، چهار عنصر دما، رطوبت، باد، و تابش نقش دارند. در بين اين عنصر هاي دما و رطوبت تاثير بيشتري در سلامت و راحتي انسان دارند و به اين دليل بيشتر مدل هاي سنجش آسايش انسان بر اين دو عنصر استقرار شده است( عليجاني، 1372).