ارائۀ الگوی بهینۀ مدیریت منابع آب براساس دیدگاه تجارت آب مجازی
این پایان نامه در قالب فرمت word قابل ویرایش ، آماده پرینت و ارائه به عنوان پروژه پایانی میباشد
چکیده
آبی که در مراحل گوناگون تولید هر کالا استفاده می‌شود، آب مجازی[1] ذخیره‌شده در کالا نامیده می‌شود. بسیاری از کشورهای واقع در مناطق خشک و نیمهخشک، با واردات مواد غذایی، بخشی از آبی را که برای تولید داخلی محصولات نیاز است، برای استفاده در سایر مصارف حفظ می‌کنند.
در این پایاننامه، پس از تعیین سناریوهای گوناگون و بررسی همه‌جانبۀ آن‌ها، درنهایت این نتیجه به‌دست آمد که در برنامه‌ریزی منابع آب، ضمن خودکفایی نسبی در تولید محصول کشاورزی، می‌باید کالاهای آب‌بر نظیر غلات را از سایر کشورها، ازجمله تایلند وارد کرد؛ زیرا این کشور مشخصاتی ازقبیل بُعد مسافتی کم، دسترسی ازطریق دریا، رابطۀ مناسب سیاسی، هزینه‌های تأمین آب کمتر و منابع آبی فراوان‌تری دارد. همچنین به‌منظور حضور در بازارهای جهانی ضمن کشف نیازمندی‌های کشورهای همسایه، برای نمونه کشور امارات و نیاز این کشور به محصولاتی نظیر سیب‌زمینی و شیر، با برنامه‌ریزی‌های مقتضی برای تأمین نیازهای درون، این محصولات را می‌توان صادر کرد. با این رویه، ضمن کاهش فشار بر منابع آبی داخلی می‌توان با کاهش قیمت تمام‌شده در محصولاتی که ایران در تولید آن‌ها مزیت نسبی دارد، فرصت‌های شغلی جدیدی نیز فراهم آورد.
همچنین قیمت تمام‌شدۀ کمتر برخی محصولات وارداتی به کشور نیز موجب کاهش فشارهای اقتصادی بر مردم می‌شود. کاهش فشار بر سفره‌های آب زیرزمینی، افزایش بازده آبیاری و کشت محصولات منطبق بر وضعیت آب‌وهوایی هر منطقه، ازجمله آثار مثبت زیست‌محیطی این طرح است.
کلیدواژگان: تجارت آب مجازی، مدیریت منابع آب، اقتصاد آب، امنیت غذایی
فهرست مطالب
فصل نخست: معرفی آب مجازی و تجارت آب مجازی 1
1-2: تجارت آب مجازی: ظرفیت‌ها و ملاحظات 4
1-4-1: روش محاسبۀ آب مجازی ذخیره‌شده در محصولات کشاورزی 9
1-4-2: روش محاسبۀ دبی آب مجازی درحال جابه‌جایی 11
1-5: تجارت آب مجازی و صرفه‌جویی در مصرف آب 12
1-5-1: تجارت آب مجازی و حفظ آب در سطح ملی 12
1-5-2: تجارت آب مجازی و حفظ آب در سطح جهانی 15
فصل دوم: تجارت آب مجازی، ملاحظات اقتصادی و اجتماعی و امنیت غذایی 17
2-2: ملاحظات اقتصادی و اجتماعی 18
2-2-3: نظریۀ مزیت نسبی و نظریۀ هزینۀ فرصت 23
2-2-4: توسعۀ تجارت آب مجازی و توسعۀ زیرساخت‌ها 24
2-2-5: تجارت آب مجازی و ارتقای جایگاه اقتصادی آب 25
2-2-6: تحولات اقتصاد آب: قبل و بعد از ظهور واژۀ آب مجازی 25
2-3: تجارت آب مجازی و امنیت غذایی 26
2-4-1-1: تولید محصولات کشاورزی و تجارت بین‌المللی 29
2-4-1-2: آب مجازی، نیروی کار، زمین و سرمایه 29
2-5: معرفی زمینه‌های مطالعاتی صورت‌گرفته 35
فصل سوم: سیاستهای مدیریتی منابع آب در کشورهای منتخب آسیایی 38
3-1: عوامل ملی و منطقه‌ای مؤثر بر منابع آب 39
3-1-2: وضعیت آب در منطقۀ خاورمیانه و آسیا 41
3-1-3: استراتژی بحران آب در خاورمیانه و آسیا 42
3-1-4: مروری بر عوامل زمینه‌ساز در سطح ملی 44
3-1-4-1: برخی از مشخصه‌ها و روندها از دیدگاه کمیت منابع آب [33] 44
3-1-4-2: برخی شاخص‌ها از دیدگاه مصارف منابع آب[33] 45
3-1-4-3: برخی شاخص‌ها از دیدگاه پیامدهای توسعۀ ناپایدار و جنبه‌های مدیریتی [33] 46
۱. بهره‌وری استفاده از منابع آب 46
۲. اجرای طرحهای مکمل طرحهای توسعۀ منابع آب 46
۴. کیفیت منابع آب و مسائل زیست‌محیطی 46
3-1-4-4: برخی شاخص‌ها از دیدگاه بهره‌برداری از رودخانه‌های مرزی و منابع آب مشترک [33] 47
3-2: خلاصه‌ای از سیاستهای مدیریتی منابع آب برای بررسی وضعیت آب در کشورهای منتخب 47
3-2-1-1: استراتژی‌های موجود برای مصرف مداوم از منابع آب 47
3-2-2-1: استراتژی‌های ملی و درون‌کشوری 49
3-2-2-2: مدیریت منابع طبیعی 50
3-2-3-3: چهارچوب قانون‌گذاری 52
3-2-4-1: توسعۀ مداوم منابع آبی در سریلانکا 52
3-2-4-2: سیاستهای توصیه‌شده 52
۱. تقویت روشهای مدیریت مشارکتی برای دستیابی به دیرپایی اقتصادی و مالی 52
۳. بهبود سیستم داده‌های مدیریت 53
۶. برنامۀ هماهنگ‌سازی بخش ملی برای تأمین آب و تعیین بودجۀ بخش فاضلاب 54
3-2-4-3: استراتژی آینده برای هماهنگ‌سازی مؤثر 54
3-2-4-4: به کارگیری قوانین دوبلین در استراتژی‌ها و پروژه‌ها 54
2-2-5-2: قوانین سازمانی برای مدیریت و توسعۀ منابع آبی 56
3-2-6-1: وضعیت جاری توسعه و مدیریت منابع آبی 56
۲. دستیابی به توسعۀ منابع آبی، طی طرح 25ساله 56
۳. سیاستهای بخش‌ها برای توسعه و مدیریت منابع آب 57
۱. اهداف و استراتژی‌ها برای طرح توسعۀ 25سالۀ دوم 57
۵. استراتژی برای مدیریت منابع آب 58
3-2-6-2: دغدغه‌ها و مشکلات موجود 60
3-2-7-2: چهارچوب قانونی و سازمانی 60
3-2-7-3: مصرف مداوم منابع آب و حفاظت از آب 61
3-2-8-2: پیش‌بینی مصارف آب در آینده 62
3-2-8-3: منابع آبی تأمین‌شدنی برای سال 1400 62
3-2-8-4: پیش‌بینی منابع آب برای تأمین نیازها در سال 1400 62
3-2-8-5: راهبردهای توسعۀ منابع آب 63
۲. مصرف شرب و بهداشت و صنعت 65
3-2-8-7: راهبردهای حفاظت محیط‌زیست آبی 65
فصل چهارم: بازنگری در سیاستهای مدیریت منابع آب 67
4-1: تجارت آب مجازی در ایران: ظرفیت‌ها و کاربردها 68
4-2: تجارت آب مجازی از دیدگاه مدیران منابع آب و از دیدگاه کلان کشوری 70
4-3: راهکارهای فعلی تأمین آب در مناطق کشور 71
4-4: ضرورت تشکیل بانک آماری به‌منظور مطالعه و شفاف‌سازی 73
4-4-2: نیاز به شفاف‌سازی صادرات و واردات کالاها از دیدگاه تجارت آب مجازی 75
4-5: اقتصاد سیاسی تجارت آب مجازی 76
4-6: سیاستهای امنیت غذایی در کشور و تأثیر آن بر مصرف آب 77
4-7: تجارت آب مجازی و روابط بین‌الملل 81
4-8: سیاستهای توسعۀ تجارت آب مجازی و لزوم تمرکززدایی 83
4-9: تجارت آب مجازی و بخشهای کشاورزی و صنعت و خدمات 84
4-10: تجارت آب مجازی و سیاستهای حمایتی دولت در بخش کشاورزی 86
4-11: تجارت آب مجازی و تأثیرات زیست‌محیطی 88
4-12: تجارت آب مجازی و اصلاح الگوی کشت 88
4-13: توسعۀ پایدار و تجارت آب مجازی 90
4-14: تعمیم موضوع به تجارت درون‌کشوری و بین‌المللی آب مجازی 91
4-14-1: طبقه‌بندی مباحث و مطالعات آب مجازی 92
2. تجارت آب مجازی و شفاف‌سازی تجارت محصولات از منظر آب مجازی جابه‌جاشده 93
3. برنامه‌ریزی و راهبردهای کلان 93
۱. توسعۀ مدل‌های مفهومی و ریاضی و برنامه‌ریزی 93
۲. بررسی موانع و روابط ساختاری 93
فصل پنجم: استراتژی ملی مدیریت منابع آب با رویکرد آب مجازی 96
5-2: استراتژی‌های نوین مدیریت منابع آب 97
5-2-1: تجارت آب مجازی و امنیت غذایی 98
5-2-2: تجارت آب مجازی و ملاحظات سیاسی 101
5-2-3: تجارت آب مجازی و سیاستهای بخش کشاورزی 104
5-2-4: تجارت آب مجازی و سیاستهای بخش صنعت 107
5-2-5: تجارت آب مجازی و سیاستهای بخش مدیریت شهری 108
5-3: الگوهای مدیریتی پیشنهادی 109
5-3-1: خودکفایی کامل محصولات کشاورزی 110
5-3-2: تلفیق سیاست خودکفایی نسبی و واردات آب مجازی 114
5-3-3: تلفیق سیاست خودکفایی نسبی و صادرات و واردات آب مجازی 118
5-4: برابری فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی سناریوها 132
5-5: تکمیل سناریوهای پیشنهادی به‌منظور حفظ منابع آب با رویکرد آب مجازی 139
فصل ششم: جمع‌بندی و تحلیل داده‌ها 143
الف. مشخصات منطقه و بررسی برخی بخشهای متأثر از سیاستهای توسعۀ تجارت آب مجازی 146
6-5: طرحهای انتقال بین‌حوضه‌ایِ آب در استان 151
6-6: بررسی شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی استان اصفهان 156
6-7: بررسی وضع موجود برخی زیربخش‌های کشاورزی استان اصفهان 158
6-7-1: محصولات زراعی و باغی 159
ب. بررسی جامع مصارف آبی و تحلیل سیاستهای بخش کشاورزی در استان، با استفاده از... 162
6-8: نگاهی جامع به مصارف بخش کشاورزی در سالهای ۱۳82 و ۱۳83 و ۱۳84، از دیدگاه آب مجازی 163
6-9: بررسی تولید محصولات راهبردی و عمدۀ کشاورزی و دامی در سالهای آخر برنامۀ چهارم توسعه... 193
6-10: بررسی بازدهی اقتصادی آب در بخشهای کشاورزی و صنعت و در کالاهای راهبردی کشت‌پذیر در استان 203
6-11: بررسی سیاستهای امنیت غذایی و مصرف آب در استان با استفاده از مفهوم آب مجازی تا افق 1400 207
فهرست جدول‌ها
جدول 1-1: (منبع [2]) 3
جدول 1-4: خصوصیات آب آبی و آب سبز (منبع: [10]) 9
جدول 3-1: پخش جهانی منابع تجدیدشوندۀ آب (منبع: [33]) 40
جدول 3-2: میزان آب دردسترس و آب قابل‌برداشت طی سالهای 1960تا۲۰۲۵ (منبع: [26]) 43
جدول 3-3: برآورد سرمایه‌گذاری لازم برای منطقۀ خاورمیانه و آسیا 1996تا۲۰۰۵ (منبع: [33]) 44
جدول 3-4: وضعیت آب در کشور و برنامۀ تأمین نیازهای آبی کشور 61
جدول 3-5: نحوۀ تأمین نیازهای آبی در سال 1400 63
جدول 3-6: حجم پساب‌های اصلی در سال 1400 63
جدول 3-7: منابع آب موجود در کشورهای آسیا (منبع: [42]) 66
جدول 5-2: اندازۀ آب مجازی موجود در تولیدات کشاورزی (منبع: [59]) 105
جدول 5-3: تولیدات گروه‌های گوناگون غذایی در ایران (منبع: www.fao.org) 106
جدول 5-4: تولیدات گروه‌های گوناگون غذایی در ایران (منبع: www.fao.org) 106
جدول 5-5: اندازۀ آب مجازی موجود در تولیدات صنعتی (منبع: [59]) 108
جدول 5-6: نیاز آبی محصولات و فرآورده‌های گوناگون گروه‌های غذایی 113
جدول 5-8: میزان منابع آبی در ایران (منبع: www.fao.org) 114
جدول 5-9: واردات گروه‌های گوناگون غذایی به ایران (منبع: www.fao.org) 117
جدول 5-10: واردات گروه‌های گوناگون غذایی به ایران (منبع: (www.fao.org 117
جدول 5-12: تولیدات و صادرات و واردات محصولات غذایی کشور چین، 200۱تا200۳ (منبع: www.fao.org) 123
جدول 5-13: تولیدات و صادرات و واردات محصولات غذایی کشور ترکیه، 2001تا۲۰۰۳ (منبع: www.fao.org) 123
جدول 5-14: تولیدات و صادرات و واردات محصولات غذایی کشور بنگلادش، 2001تا۲۰۰۳ (منبع: www.fao.org) 124
جدول 5-15: تولیدات و صادرات و واردات محصولات غذایی کشور قزاقستان، 2001تا۲۰۰۳ (منبع: www.fao.org) 124
جدول 5-16: تولیدات و صادرات و واردات محصولات غذایی کشور تایلند، 2001تا۲۰۰۳ (منبع: www.fao.org) 124
جدول 5-17: تولیدات، صادرات و واردات محصولات غذایی کشور امارات، 2001تا۲۰۰۳ (منبع: www.fao.org) 125
جدول 5- 18: صادرات گروه‌های گوناگون غذایی از ایران (منبع: www.fao.org) 125
جدول 5- 19: صادرات گروه‌های گوناگون غذایی از ایران (منبع: www.fao.org) 126
جدول 5-22: تولیدات، صادرات، واردات و مصرف محصولات غذایی و آب مجازی کشور ایران، 200۱تا200۳ 134
جدول 5-23: برابری سناریوهای پیشنهادی و جدول امتیازدهی 136
جدول 5-24: درصد پیشنهادی دگرگونی‌های تولید و صادرات و واردت در گروه‌های غذایی در سناریوی سوم 140
جدول 6-1: پروژه‌های بین‌حوضه‌ای انتقال آب در استان اصفهان 152
جدول 6-3: وضعیت صرفه‌جویی و مصارف آبی استان در بخش زراعت و باغداری در سال 1387 168
جدول 6-4: وضعیت تجارت آب مجازی محصولات زراعی و باغی در استان در سال 1387 168
جدول 6-6: وضعیت صرفه‌جویی و مصارف آبی استان در بخش زراعت و باغداری در سال 1388 176
جدول 6-7: وضعیت تجارت آب مجازی محصولات زراعی و باغی در استان در سال 1388 176
جدول 6-9: وضعیت صرفه‌جویی و مصارف آبی استان در بخش زراعت و باغداری در سال 1389 182
جدول 6-10: وضعیت تجارت آب مجازی محصولات زراعی و باغی در استان در سال 1389 182
جدول 6-11: بررسی مصارف آب و وضعیت تجارت آب مجازی محصولات دامی استان در سال 1387 183
جدول 6-12: بررسی مصارف آب و وضعیت تجارت آب مجازی محصولات دامی استان در سال 1388 184
جدول 6-13: بررسی مصارف آب و وضعیت تجارت آب مجازی محصولات دامی استان در سال 1389 186
جدول 6-23: محاسبۀ بازدهی اقتصادی آب، بخشهای زراعت و باغداری، استان اصفهان سالهای 1387تا1389 203
جدول 6-24: محاسبۀ بازدهی اقتصادی آب، بخشهای زراعت و باغداری، استان اصفهان سالهای 1387تا1389 203
فهرست نمودارها
نمودار 5-1: برابری قیمت تمام شدۀ محصولات غذایی در ایران و بازارهای جهانی، 1382 111
نمودار 5-2: پخش منابع در صنعت کشاورزی ایران، کاربری زمین، سال 2004 (منبع: www.fao.org) 115
نمودار 5-3: پخش منابع در صنعت کشاورزی ایران، مصارف آب، 2004 (منبع: www.fao.org) 115
نمودار 5-4: پخش منابع در صنعت کشاورزی ایران، زمین‌های کشت‌پذیر، 2004 (منبع: www.fao.org) 116
نمودار 5-5: تولیدات میوه و سبزیجات در ایران (منبع: (www.fao.org 119
نمودار 5-6: درصد سهم ایران در تولیدات جهانی میوه و سبزیجات (منبع: www.fao.org) 120
نمودار 5-7: تولیدات غلات در ایران (منبع: www.fao.org) 120
نمودار 5-8: درصد سهم ایران در تولیدات جهانی غلات (منبع: (www.fao.org 121
نمودار 5-9: تولیدات گوشت در ایران (منبع: (www.fao.org 121
نمودار 5-10: درصد سهم ایران در تولیدات جهانی گوشت (منبع: www.fao.org) 122
نمودار 5-11: تولیدات، صادرات، واردات و مصرف محصولات غذایی کشور ایران، 200۱تا200۳ (منبع: www.fao.org) 126
نمودار 5-12: صادرات غلات کشورهای منتخب آسیایی (منبع: www.fao.org) 129
نمودار 5-13: صادرات روغن نباتی کشورهای منتخب آسیایی (منبع: www.fao.org) 129
نمودار 5-14: صادرات شکر کشورهای منتخب آسیایی (منبع: www.fao.org) 130
نمودار 5-15: صادرات محصولات کشاورزی کشور تایلند (منبع: www.fao.org) 131
نمودار 5-16: واردات محصولات کشاورزی کشور امارات (منبع: www.fao.org) 132
نمودار 5-17: مقایسۀ نموداری شاخص‌های هریک از سناریوهای مطرح‌شده 137
نمودار 5-18: مقایسۀ مجموع امتیاز کسب‌شده با کمک هر سناریو 138
نمودار 5-19: درصد دگرگونی‌ها در میزان منابع آبی 141
نمودار 5-20: میزان دگرگونی‌های آب مجازی وارداتی و صادراتی کشور 141
نمودار 6-4: افزایش مصارف آبی تولید محصولات عمده و راهبردی و دامی در سالهای نشان‌داده‌شده 200
فهرست شکل‌ها
شکل 1-1: چرخۀ آب آبی و آب سبز (منبع [11]) 8
شکل 1-2: تعادل آب شیرین در جهان (منبع [4]) 8
شکل 1-6: کاهش آب جهانی با کمک واردات برنج اندونزی از تایلند. دورۀ زمانی 1997تا۲۰۰۱. (منبع: [13]) 16
شکل 4-1: رابطۀ سیاستهای توسعۀ تجارت آب مجازی با سایر سیاستهای کلان در جامعه‌ای ایدئال 95
شکل 4-2: رابطۀ سیاستهای توسعۀ تجارت آب مجازی با سایر سیاستهای کلان در وضعیت فعلی 95
شکل 5-1: چهارچوب سیاستهای مدیریتی بررسی تجارت آب مجازی (منبع: یافته‌های تحقیق) 98
شکل 5-2: نقشۀ پخش گرسنگی در سطح دنیا (منبع: www.fao.org) 100
تعداد مشاهده: 3910 مشاهده
فرمت فایل دانلودی:.doc
فرمت فایل اصلی: docx
تعداد صفحات: 101
حجم فایل:3,851 کیلوبایت
گارانتی بازگشت وجه 
کد تخفیف خرید 
درگاه آنلاین پرداخت 
نماد اعتماد الکترونیکی 